Menopauza- termin  pochodzenia greckiego –men- miesiąc, pausis- przerwa, zatrzymanie i oznacza ostatnie krwawienie miesiączkowe  w życiu kobiety. Pierwszy raz ta terminologia pojawiła się w 1821 roku w francuskiej publikacji.

Menopauza jest jak najbardziej naturalnym etapem w życiu biologicznym kobiety, w którym następuje stopniowe wygaszanie funkcji hormonalnej jajników.

Według definicji WHO „menopauza to ostateczne ustanie miesiączkowania w wyniku utraty aktywności pęcherzykowej jajników, po którym przez okres 12 miesięcy nie wystąpiło żadne krwawienie”. Według wielu opracować medycznych przedział wiekowy wystąpienia menopauzy to 48-55 rż. Średni wiek wystąpienia menopauzy wynosi około 51 lat, natomiast za nieprawidłowe przyjmuje się jej wystąpienie  przed 40 oraz po 60 roku życia.

    Pojęcie klimakterium pochodzące z grec. słowa climacter – to krytyczne lata i dotyczą okresu poprzedzającego menopauzę,  z zaznaczonymi objawami klinicznymi, endokrynologicznymi  i biologicznymi oraz roku po jej wystąpieniu.

W Polsce termin „menopauza” jest naprzemiennie stosowany z określeniami „przekwitanie” i „klimakterium”. Jest to właściwe  nazewnictwo jeśli odniesiemy się do objawów towarzyszących kobietom podczas zmian hormonalnych, jednakże jeśli chodzi o terminologię medyczną „menopauza” oznacza ostatnią miesiączkę, przekwitanie to okres przejściowy między okresem reprodukcyjnym, a początkiem starzenia.

Przekwitanie dzielimy na 4 okresy:

• Przed menopauzalny (premenopauza) występujący około 40(tuż po) roku życia kobiety pomiędzy okresem płodności a menopauzą, kiedy to miesiączki stają się nieregularne.
• Okołomenopauzalny, zwany perimenopauzą – rozpoczyna się krótko przed menopauzą i trwa do roku po jej wystąpieniu (występują objawy kliniczne, biologiczne i endokrynologiczne menopauzy).
• Po menopauzalny, określany mianem postmenopauzy- występuje powyżej roku od ustania krwawienia miesięcznego.
• Geriopauza- okres obejmujący późne lata życia kobiety.

Czynnikami, które mogą wpływać na rozpoczęcie menopauzy to między innymi:

• Czynniki socjoekonomiczne,
• Palenie papierosów,
• Stres,
• Utrata jajnika w młodym wieku,
• Czynniki dziedziczne,
• Przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
• Cukrzyca,
• Choroby układu immunologicznego,
• Chemioterapia,
• Terapia promieniowaniem.

Wczesna menopauza – climacterium praecox, to okres pomiędzy 40-44 rokiem życia, może wystąpić w przypadku opóźnionego pokwitania, u nałogowych palaczek tytoniu (palenie obniża wiek wystąpienia menopauzy około 2 lata) oraz u kobiet zamieszkujących wysoko nad poziomem morza.

Późna menopauza – climacter tarada, występuje powyżej 55 roku życia.

Menopauza sztuczna występuje po wygaśnięcie czynności jajników i po ich chirurgicznym usunięciu, w wyniku stosowania chemioterapii lub radioterapii, przy endometriozie, zaburzeniach czynności przysadki mózgowej lub bardzo złym stanie zdrowia.

A teraz omówmy zmiany hormonalne z jakimi możemy mieć do czynienia w okresie przekwitania.

W okresie premenopauzy dochodzi do spadku stężenia estrogenów (estradiolu, estronu), progesteronu, androgenów jajnikowych (testosteronu i androstendionu) i nadnerczowych. Stężenie estradiolu w surowicy osiąga wartość poniżej 30 pg/ml. Równocześnie dochodzi do wzrostu stężenia gonadotropin (folikulotropiny i luteotropiny).

W okresie postmenopauzalnym stężenie estradiolu jest bardzo niskie. Głównym estrogenem po menopauzie jest estron ( stężenie 20-60 pg/ml). Wytwarzanie estronu dokonuje się na drodze poza gruczołowej konwersji z androstendionu, która zachodzi w tkance tłuszczowej, mięśniach, mózgu i wątrobie. Mechanizm ten zwany jest „obwodową poza gruczołową aromatyzacją”, wyłącza jajnik i nadnercza jako główne źródło estradiolu. U kobiet otyłych stwierdza się wyższe stężenie estronu czego wynikiem jest mniejsza predyspozycja do niedoboru estrogenów.

Podczas menopauzy występują również zmiany narządów i występują one głównie w układzie moczowo-płciowym.

Wtedy to masa i objętość jajników zmniejsza się i ustaje ich czynność. Kora nie zawierająca już pęcherzyków jajnikowych ulega ścieńczeniu, zaczyna dominować warstwa rdzenna. Czynność hormonalna jajników ulega redukcji, produkują one około 50 % testosteronu w organizmie.

Zmiany występujące w macicy, to skrócenie, zwężenie, nawet zarośnięcie części pochwowej szyjki macicy. Ścieńczeniu ulega endometrium, grubość nie przekracza 4 mm. Aparat podpierający ulega zwiotczeniu (zaburzenia statyki narządów płciowych oraz nietrzymanie moczu).

W pochwie nabłonek wyściełający ulega ścieńczeniu, cały narząd jest krótszy i węższy, mniej ruchomy i mniej elastyczny. Zaburzeniu ulega również mechanizm samooczyszczania pochwy- dochodzi do kolonizacji atypowymi drobnoustrojami co jest przyczyną zanikowego zapalenia pochwy (o czym pisaliśmy we wcześniejszym artykule autorstwa Magdaleny Toczek).

Objawy jakie mogą wówczas wystąpić to: suchość pochwy, podrażnienia, świąd sromu i pochwy, stany zapalne, dyspaurenia (bolesność w trakcie stosunków płciowych). Wtedy też można korzystać z żelów nawilżających (FEMINUM) lub z preparatu, który nawilża, łagodzi świąd sromu i pochwy, pomaga przy odczuwaniu bolesności podczas stosunku płciowego i mowa tu o PAPILOCARE żelu (więcej o tym produkcie w osobnym artykule).

Po menopauzie na sromie obserwuje się spłaszczenie wzgórka łonowego. Wargi sromowe kurczą się w wyniku zmniejszenia grubości skóry i zaniku podskórnej podściółki tłuszczowej. Zmniejsza się ukrwienie tkanek powodując zmiany wsteczne w obrębie sromu. W pęcherzu moczowym i cewce mogą występować przewlekłe infekcje, zaburzenia mikcji jak: bolesne oddawanie moczu, częstomocz, nietrzymanie moczu, uczucie nagłego parcia na mocz. U większości kobiet zmienia się masa gruczołów sutkowych. Piersi wiotczeją, brodawka maleje, obwódka zanika.

Menopauza mimo, iż jest fizjologicznym okresem w życiu kobiety- jest obecnie poważnym problemem zdrowotnym dotyczącym około 700 milionów kobiet na świecie, co czyni go także problemem społecznym.

Wyniki badań wskazują, że:

• 85% kobiet odczuwa objawy związane z menopauzą,
• 40% kobiet uznaje menopauzę za problem,
• u 20-30% występują problemy emocjonalne (obniżony nastój, problemy z pamięcią, niezaradność),
• u 30% kobiet w okresie okołomenopauzalnym ujawnia się depresja.

Dolegliwości okresu menopauzy

Zaburzenia cyklu miesiączkowego o różnym charakterze (metrorrhagia climacterica) Nieprawidłowe krwawienia maciczne to zaburzenia rytmu miesiączkowania ( skrócenie cyklu średnio o 3 dni kosztem fazy pomiesiączkowej- przeciętnie w 47 rż) oraz cykle jednofazowe (krwawienia acykliczne na tle rozrostów endometrium  z powodu przetrwałego pęcherzyka jajnikowego.

 U wielu kobiet występuje zespół klimakteryczny, czyli zespół objawów związanych z przekwitaniem, do których zalicza się objawy naczynioruchowe:

• uderzenia gorąca (gwałtowne uczucie gorąca w klatce piersiowej, przesuwające się pod szyję do twarzy z zaczerwienieniem skóry, potami, dreszczami),
• nadmierne pocenie się (zlewne poty) zwłaszcza w   porze   nocnej,
• zawroty i bóle głowy,
• obwodowe poszerzenie naczyń,
• kołatanie serca.
• Zaburzenia psychoemocjonalne: bezsenność, trudności w zapamiętywaniu, niska samoocena, obniżone libido, zmienność nastrojów, obniżenie energii, spadek koncentracji, nadpobudliwość, niepokój.

Najczęstszymi objawami wymienianym przez kobiety są uderzenia gorąca pojawiają się w 6-12 miesięcy  przed menopauzą, a zanikają zwykle 2-3 lata po menopauzie. Czynniki sprzyjające ich występowaniu to gorąca wilgotna pogoda, gorące pokarmy, używki, przebywanie w ciasnych pomieszczeniach, stres psychiczny.

Badania nad rozpowszechnieniem objawów menopauzy wskazują, że na czołowych miejscach list objawów pojawiają się również: poczucie zmęczenia i brak energii, sztywność i bóle stawów, bezsenność, nerwowość, osłabienie i zmęczenie, bóle głowy.

Nasza skóra również ulega zmianom, ponieważ niedobór estrogenów jest odpowiedzialny za starzenie się skóry, dochodzi do spadku zawartości kolagenu i kwasu hialuronowego w skórze, ścieńczenia naskórka oraz spadku liczby i aktywności fibroblastów w tkance podskórnej.

Jak możemy sobie pomóc same w tym okresie? Oto kilka metod, jakie możemy zastosować:

• Uderzenia gorąca (występują  z różną częstotliwością i intensywnością) mogą występować przez kilka miesięcy, następnie ustąpić i ponownie pojawić się po 1-2 latach. Skojarzone są z uogólnionym pobudzeniem układu współczulnego, z rozszerzeniem naczyń krwionośnych w obrębie twarzy, karku i rąk.

Metody postępowania: Ubieranie się stosownie do temperatury otoczenia, noszenie ubrania przewiewnego, częste wietrzenie pomieszczeń, zimny natrysk, noszenie bielizny dziennej i nocnej z bawełny, rzucenie lub ograniczenie palenia tytoniu (upośledza układ krążenia i wzmaga uderzenia gorąca), ograniczenie potraw solonych, pikantnych i gorących, słodyczy, alkoholu, kofeiny, spożywanie owoców cytrusowych (zawierają estrogenotwórcze bioflawonoidy), witaminy E (poprawia krążenie i przyczynia się do produkcji hormonów), regularne uprawianie gimnastyki (zmniejsza skłonność do uderzeń gorąca), relaks, przyjmowanie fitoestrogenów

Bezsenność i nocne poty

• Jeśli mamy trudności w zasypianiu, wczesne budzenie z niemożnością ponownego zaśnięcia, częste budzenie się w nocy. Przyczyny naszej bezsenności mogą być nadmierne pobudzenie OUN, lęk, problemy emocjonalne, leki.

Metody łagodzenia: unikanie substancji pobudzających (kofeina), sypianie w chłodnym pomieszczeniu, przy  otwartym oknie, ćwiczenia relaksacyjne i oddechowe przed snem, sypianie pod lekkim przykryciem, nie stosowanie pościeli i bielizny z włókien sztucznych, stosowanie ziołowych środków nasennych.

W następnej części otrzymacie informacje dotyczące farmakologicznego wsparcia naszego organizmu w czasie menopauzy.

Bibliografia:

Pertyński T, Stachowiak G: Menopauza- fakty i kontrowersje. Endokrynologia Polska, 5/2006.