W dzisiejszym artykule powrócimy do podstaw. Przypomnimy sobie budowę oraz funkcje macicy, a także wspomnimy nieco o zaburzeniach związanych z tymi aspektami. Usystematyzujemy wiedzę na temat tego narządu, dzięki czemu poznamy oraz zrozumiemy nasz organizm lepiej.

MACICA

Macica jest jednym z trzech głównych narządów miednicy mniejszej. Znajduję się w środkowej części jamy miednicy między pęcherzem moczowym, a odbytnicą.  Jest narządem o grubych ścianach, ma kształt gruszkowaty i jest spłaszczona w osi przednio-tylnej. W stosunku do wchodu miednicy jest pochylona ku przodowi, co nazywane jest przodopochyleniem, zaś oś szyjki i cieśni tworzą z osią trzonu macicy ostry kąt otwarty ku przodowi, czyli przodozgięcie. Parametry te ulegają niewielkim odchyleniom, ponieważ położenie macicy zależne jest od poziomu wypełnienia pęcherza oraz odbytnicy.

W jej budowie wyróżniamy 4 elementy, którymi idąc od dołu są: szyjka, cieśń, trzon oraz dno.

Narząd ten posiada również dwie powierzchnie oraz dwa brzegi. Powierzchnia przednia jest spłaszczona i nosi nazwę powierzchni pęcherzowej, natomiast tylna powierzchnia jest wypukła i stanowi powierzchnię jelitową.

Ściany macicy zbudowane są z trzech warstw:

• Błony śluzowej (endometrium) - pokrytej nabłonkiem jednowarstwowym walcowatym, który od czasu pokwitania posiada również migawki, czyli komórki wyposażone w wici/rzęski ułatwiające transport substancji po powierzchni nabłonka; w dnie oraz trzonie jest gładka, a jej grubość do okresu  pokwitania  wynosi ok. 1–1,5 mm, zaś w obrębie szyjki błona ta jest dwukrotnie grubsza oraz tworzy poprzeczne fałdy (tzn. pierzaste)
• Błony mięśniowej (myometrium) – utworzonej z mięśni gładkich oraz wielu elastycznych włókien; wyróżniamy trzy warstwy mięśni: zewnętrzną – podłużną, środkową – okrężną oraz wewnętrzną; w obrębie mięśniówki macicy znajduje się bogata sieć naczyniowa
• Błony surowiczej (perimetrium)

Umocowanie macicy w miednicy jest związane z aparatem więzadłowym na który składają się więzadło podstawowe macicy (boczne), krzyżowo-maciczne (tylne), pęcherzowo-maciczne (przednie), obłe i więzadło szerokie macicy oraz układem podporowym, czyli przeponą miednicy i przeponą moczowo-płciowa.

Jakie funkcje pełni w kobiecym organizmie macica?

Przede wszystkim istotną rolę odgrywa w układzie rozrodczym, a dokładniej mówiąc podczas ciąży. To właśnie w niej dochodzi do zagnieżdżenia się zarodka, a następnie jego rozwoju, aż do momentu osiągnięcia pełnej dojrzałości. W tym czasie narząd staje się pewnego rodzaju „domem” dla rozwijającego się dziecka.

Przez cały okres ciąży dno macicy, na podstawie swojej wysokości pozawala nam ustalić wiek ciążowy, a podczas już samego porodu mięśnie macicy warunkują występowanie skurczów, które umożliwiają poród naturalny, siłami natury.

SZYJKA MACICY

Znajduje się na pograniczu pochwy oraz macicy, oznacza to, że jest połączeniem pomiędzy tymi jednostkami. Dzięki temu podzielona jest niejako na 2 części:  nadpochwową oraz pochwową.

Tworzy kanał o długości ok. 3-5 cm. Nabłonek, który obrasta jej ścianki w części pochwowej to wielowarstwowy nabłonek płaski, a we wnętrzu kanału szyjki jest to jednowarstwowy nabłonek gruczołowy. 

W brew pozorom szyjka pełni wiele znaczących funkcji takich jak:

-       Droga wejścia/ujścia dla plemników/krwi miesiączkowej

-       Produkcja gęstego śluzu, zapewniającego barierę ochronną dla drobnoustrojów i bakterii

-       Produkcja śluzu płodnego, który odżywia plemniki wędrujące ku komórce jajowej

-       Wsparcie rozwijającego się płodu poprzez uszczelnianie swojego światła

-       Zgładzanie się oraz skracanie podczas porodu w celu umożliwienia wydostania się płodu

W trakcie cyklu miesiączkowego struktura szyjki macicy ulega ciągłym zmianom na drodze działania hormonów. Jest to samoistny proces, na który nie mamy większego wpływu.

Przed pojawieniem się miesiączki, w tak zwanej fazie niepłodnej szyjka jest zamknięta, twarda oraz sucha. Podczas owulacji jej ujście się otwiera, a ściany stają się miękkie i wytwarza się śluz płodowy. Stan ten utrzymuje się podczas miesiączki i krótko po niej, a następnie wraca do stanu sprzed okresu.   

Macica tak jak każdy inny narząd narażona jest działanie drobnoustrojów chorobotwórczych, które mogą doprowadzić do upośledzenia lub całkowitego uniemożliwienia jej funkcjonowania.

Do najczęstszych schorzeń związanych z tym narządem zaliczamy:

• Mięśniaki macicy – czyli niezłośliwe nowotwory wywodzące się z tkanki mięśniowej, budującej macicę; wyróżniamy mięśniaki: podsurowicówkowe, śródścienne, podśluzówkowe; mają postać kulistych zmian; najczęściej pojawiają się w okolicach trzonu macicy; objawy, które mogą nas zaniepokoić to: przedłużające się, obfite oraz bolesne miesiączki, bóle podbrzusza, ucisk, a także bolesne współżycie płciowe
• Nadżerki - czyli zmiany (ubytki) w nabłonku szyjki macicy wywołane zapaleniem szyjki albo pochwy; są nieregularnym zaczerwienionym obszarem zwanym erytroplakią; pojawiają się bardzo często i odpowiednio traktowane nie powinny doprowadzić do poważniejszych komplikacji; objawy są dość nie charakterystyczne i niekoniecznie będą wskazywały na tę patologię (upławy, swędzenie/pieczenie miejsc intymnych, plamienia międzymiesiączkowe); w szybkim rozpoznaniu bardzo pomocne jest badanie cytologiczne
• Polipy - to łagodny przerost błony śluzowej macicy; najczęściej pojawiają sie przy zaburzeniach hormonalnych oraz znacznym wzroście estrogenów; zazwyczaj leczone są terapią hormonalną lub poprzez abrazję (łyżeczkowanie jamy macicy)
• Endometrioza - jest chorobą kobiecych narządów płciowych; charakteryzuje się obecnością komórek błony śluzowej trzonu macicy (endometrium) poza jamą macicy;

przypominają one budową komórki znajdujące się w endometrium, a także wykazują aktywność wydzielniczą i reagują na zmiany hormonalne co objawia się jako przewlekła reakcja zapalna; 

dochodzi wtedy do wewnętrznych krwawień, rozwoju bolesnych guzków, tworzenia się blizn i zrostów oraz zmiany stosunków anatomicznych narządów w miednicy mniejszej; leczenie polega głównie na farmakoterapii; w przypadku leczenia chirurgicznego celem jest usunięcie ognisk choroby, oczekuje się, że taka interwencja zmniejszy dolegliwości bólowe oraz ryzyko nawrotu choroby, a także poprawi/zachowa płodność pacjentki

• Rak szyjki macicy - najczęściej jest skutkiem długotrwałego zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego HPV (16,18) i niestety zaliczany jest do nowotworów złośliwych; w początkowym stadium nie wykazuje żadnych niepokojących objawów, natomiast jednym z pierwszych objawów, które się pojawią są krwawienia (miedzy miesiączkowe, po stosunku, po badaniu ginekologicznym); leczenie zależne jest od momentu, w którym zostanie on wykryty; w początkowym stadium leczenie polega na wykonaniu konizacji (usunięcie stożka szyjki macicy), natomiast bardziej zaawansowane stadia wymagają przeprowadzenia częściowej lub całkowitej histerektomii (usunięcie macicy) – często leczenie chirurgiczne kojarzone jest z radio/chemioterapią; dostępne są szczepienia przeciw HPV, które zaleca się wykonywać przed rozpoczęciem współżycia; bardzo ważne jest również regularne badanie się oraz wykonywanie cytologii

Wyżej przedstawione informacje pomogą każdej z nas jeszcze lepiej poznać swój organizm i po prostu się z nim zaprzyjaźnić. Dbajmy o swoje zdrowie nie tylko zewnętrznie, bo to co wewnątrz jest równie ważne.